Рассказ на чувашском языке про петуха

Сказки

План-конспект урока по чувашскому языку «Птицы»

специалист в области арт-терапии

Николаева Эльвира Витальевна,

учитель начальных классов

МБОУ «Кугесьский лицей»

«План-конспект урока по чувашскому языку «Птицы»

Прекрасен и многолик мир птиц. Сотни лет человек мечтал разгадать языки птиц, уяснить смысл и мелодию таинственных песен. Птицы сопровождают нас повсюду. Стоит лишь оглянуться вокруг, вслушаться в таинственную тишину леса, поля, степи или тундры, и мир необычных, нередко волшебных звуков откроется нам. А сколько птицы человеку приносят пользу?

Цели урока: Расширение и обогащение речевого словаря обучающихся за счёт включения в него новых слов.

Задачи: Образовательные: Повторение изученного материала; знакомство с названиями птиц; ознакомление с буквой чувашского алфавита Ӳ ӳ ; обучение навыкам аудирования: понимать на слух текст описательного характера; обучение самостоятельно делать выводы, обучение технике чтения согласных букв, стоящих рядом с буквами ӳ ;

Развивающие: развитие умения проводить звуковой анализ слова, развитие навыков монологической речи (рассказ о себе, об овощах и фруктах), умения вести диалог-расспрос, используя различные типовые фразы: тренировка навыков чтения, расширение словарного запаса, развитие речи, внимания, памяти, мышления, наблюдательности;

Воспитательные: воспитание любви к родному языку, формирование у учащихся потребности и способности к сотрудничеству, воспитание самостоятельности; воспитание уважительного отношения к птицам.

Практическая значимость: Данный материал можно использовать на уроках чувашского языка.

Форма проведения : учебно-познавательная.

Оборудование: Плакаты с загадками, книги о птицах, мяч, запись с голосами птиц, компьютер, проектор, презентация.

1. Выставка рисунков: «Перелетные птицы», «Зимующие птицы»;

3. Весеннее дерево, изготовленное руками учащихся;

4.Стенгазета о птицах.

I. Приветствие и объяснение целей урока.

— Сывлăх сунатăп, ачасем! (Дети хором произносят стихотворение перед уроком).

Шǎппǎн ларǎр, шǎппǎн ларǎр,

Урок пырать ку класра.

Эп вулатăп, эп çыратăп, калаçатăп чăвашла.

— Пирӗн класра кам маттур?

Кам тирпейлӗ, çав маттур.

— Ребята я вам предлагаю, послушать аудиозвук. (Учитель включает аудиозвук с голосамптиц).

— Что за голоса вы услышали?

— Правильно, голоса птиц. Как вы думаете, о чем будет разговор на сегодняшнем уроке?

— Правильно. Сегодня мы с вами на уроке поговорим о птицах. Узнаем о разновидностях птиц, которые обитают в наших краях. Вспомним пройденный материал: расскажем о себе, вспомним названия овощей и фруктов, вспомним цвета, потренируемся в счете и познакомимся с буквой Ӳ ӳ, и со звуком [ Ӳ ӳ].

II. Фонетическая разминка.

А сейчас проведем фонетическую разминку. Повторите за мной. (Ман хыççăн калăр)6

(Игра с мячом. « Эсĕ мĕн ятлă? »)

III. Речевая разминка.

Игра с мячом. « Эсĕ мĕн ятлă? »

IV. Повторение пройденного материала.

3 . Игра «Игрушечный магазин».

V. Предъявление и закрепление нового материала.

— Мы все уже знаем, что в чувашском языке есть звуки, которые в русской речи не встречаются. Потренируемся в их произношении:

— При произношении звука[ӳ]губы вытягиваются «трубочкой» вперед. Язык при этом касается нижних губ. Буква Ӱӳ обозначает мягкость согласных, стоящих перед ней и после нее. Послушайте и повторите: ӳхӗ тӳпе, кӳлӗ, ӳкер.

1. Чтение слогов, написанных на доске : Сӳ, Нӳ, Кӳ, Пӳ, Тӳ, Чӳ, Хӳ, Шӳ.

— Прочитайте еще раз эти слоги и скажите, что обозначает буква ӳ : мягкость или твердость согласных.

Вывод: Буква ӳ передает мягкость согласных, стоящих перед ней и после нее.

— Ребята, от Хӗвелпи пришло письмо. Она приглашает вас на экскурсию в летний лес. (Учитель зачитывает письмо. Детям включает видеоролик с пением птиц).

— Ребята, кого вы услышали в лесу. (Птиц)

— Кто такие птицы? (Животные, которые умеют летать.)

— Вспомните, каких птиц вы знаете? (Дети называют по рядам.)

— А знаете названия птиц на чувашском языке? (Дети перечисляют чувашские названия птиц).

— А как можно отличить птиц от других животных? (У них тело покрыто перьями. Они умеют летать. У них есть крылья.)

— А знаете ли вы, что много лет назад не было ручек, и люди писали гусиными перьями? (Дети рассказывают).

4. Просмотр презентации «Птицы»

— Я предлагаю вам посмотреть презентацию о птицах. Птицы бывают перелетные (ăшă енне вӗçсе каякан кайăксем) и зимующие (хӗл каçакан кайăксем).

— Ребята, как вы думаете все ли птицы умеют летать? (Дети рассказывают о страусе и пингвине).

5. Физкультминутка « Домашние и перелетные птицы». (Про петуха рассказывают стихотворение все хором).

Автан тус, автан тус,

Мӗншӗн хытă кăшкăран?

Автан тус, автан тус,

V. Подведение итогов.

— Ребята, а зачем нам нужны птицы? Нужны ли они человеку? Что нас ожидало бы без птиц?

— С какой буквой алфавита мы познакомились?

— Что узнали нового на уроке?

— Какие новые слова мы узнали?

VI . Проверка полученных новых знаний. (Учитель раздает перфокарты, учащиеся выполняют задания на карточках).

— Понравился вам сегодняшний урок? (Ученики клеят нужного цвета стикер (в форме яблоко) на дерево. (Красный – урок понравился, желтый – не очень понравился, зеленый – не понравился).

Читайте также:  Рассказ круговорот веществ в природе 5 класс биология

— На этом у нас урок закончился. Спасибо всем! До свидания!

Источник

План-конспект урока по чувашскому языку «Кайăксем» («Птицы»)

План-конспект урока по чувашскому языку

«Кайăксем» («Птицы»)

Николаева Эльвира Витальевна,

учитель начальных классов

МБОУ «Кугесьский лицей»

Учебный предмет : Чувашский язык

К л асс:

Учите л ь: Нико л аева Э.В.

Тип урока : Урок освоения новых знаний

Автор УМК : Абрамова Г. В.

Тема урока: «Птицы» («Кайăксем»). Буква ӳ и звук [ӳ].

Цели урока: Расширение и обогащение речевого словаря обучающихся за счёт включения в него новых слов.

Задачи:

Образовательные: Повторение изученного материала; знакомство с чувашскими названиями птиц; ознакомление с буквой чувашского алфавита Ӳӳ; обучение навыкам аудирования: понимать на слух текст описательного характера; обучение самостоятельно делать выводы, обучение технике чтения согласных букв, стоящих рядом с буквами ӳ;

Развивающие: развитие умения проводить звуковой анализ слова, развитие навыков монологической речи (рассказ о себе, об овощах и фруктах), умения вести диалог-расспрос, используя различные типовые фразы: тренировка навыков чтения, расширение словарного запаса, развитие речи, внимания, памяти, мышления, наблюдательности;

Воспитательные: воспитание любви к родному языку, формирование у учащихся потребности и способности к сотрудничеству, воспитание самостоятельности; воспитание уважительного отношения к птицам.

Предметные : знакомство с понятием «птицы», умение читать с л ова со звуком [ӳ].

Личностные : представления о добром и уважительном отно ш ении к птицам, общих нравственных категориях и нравственном содержании собственных поступков, ответственности за общее де л о б ратьям мень ш им.

Регулятивные : уметь выполнять учебные действия в устной форме в соответствии с установкой учителя и ориентиром на правильность их выполнения, вносить коррективы; уметь самостоятельно оценивать правильность выполненных действий; сравнивать свой ответ с ответами одноклассников.

Познавательные : уметь определить перелетных и зимующих птиц, сравнивать дома ш ними птицами. Прави л ьно читать с л ова со звуком [ӳ].

Коммуникативные : уметь формулировать ответ на вопрос учителя, аргументировать свою позицию; высказывать свое отношение, уметь сотрудничать и договариваться, участвуя в коллективной деятельности.

Формы и методы обучения : фронтальная, индивидуальная, парная, групповая; объяснительно-иллюстративный, частично поисковый.

Ход урока:

I. Приветствие и объяснение целей урока.

— Сывлăх сунатăп, ачасем!

— Шǎнкǎр-шǎнкǎр (2 хут)

Урока чӗнет звонок.

Шǎнкǎр-шǎнкǎр (2 хут)

Ак пуçланчӗ те урок.

— Пирӗн класра кам маттур?

— Кам тирпейлӗ,çав маттур!

II. Фонетическая разминка.

Ребята, в начале урока проведем фонетическую разминку. Повторите за мной. (Ман хыççăн калăр)

Жи-жи- шăши. Ша-ша-пакша. Ба-ба-упа. Га-га-мулкач. Каш-каш-кашкăр, Га-га-кăвакал. Ка-ка, качака. Жи-жи, кишӗр, да-да-çăмарта.

III. Речевая разминка.

IV. Повторение пройденного материала.

Игровая технология:

3 . Игра «Игрушечный магазин».

V. Предъявление и закрепление нового материала.

— Ребята я вам предлагаю, послушать аудиозвук.

— Что за звуки и что за голоса вы услышали?

— Правильно, голоса птиц. Как вы думаете, о чем будет разговор на сегодняшнем уроке?

— Правильно. Сегодня мы с вами на уроке поговорим о птицах. Узнаем о разновидностях птиц, которые обитают в наших краях. Вспомним пройденный материал: расскажем о себе, вспомним названия овощей и фруктов, вспомним цвета, потренируемся в счете и познакомимся с буквой Ӳӳ, и со звуком [ Ӳӳ].

— Мы все уже знаем, что в чувашском языке есть звуки, которые в русской речи не встречаются. Потренируемся в их произношении: А-а-а-ă-ă-ă, э-э-э-ӗ-ӗ-ӗ, у-у-у-ӳ-ӳ-ӳ.

— При произношении звука [ӳ]губы вытягиваются «трубочкой» вперед. Язык при этом касается нижних губ. Буква Ӱӳ обозначает мягкость согласных, стоящих перед ней и после нее. Послушайте и повторите: ӳхӗ, тӳпе, кӳлӗ, чӳрече, ӳкер.

— Прочитайте еще раз эти слоги и скажите, что обозначает буква ӳ : мягкость или твердость согласных. (Вывод: Буква ӳ передает мягкость согласных, стоящих перед ней и после нее).

2. Упр. 1, стр. 42

— Ребята, кого вы услышали в лесу. (Птиц)

— Кто такие птицы? (Животные, которые умеют летать.)

-В лесу можно увидеть бабочку. Бабочка умеет летать. Значит, она тоже птица? (Бабочка-насекомое)

Технология «Обучение в сотрудничестве».

— Вспомните, каких птиц вы знаете? (Соревнование по рядам. Учащиеся с каждого ряда говорят названия птиц. Учитель следит за тем, чтобы повторов не было.)

— Какие вы молодцы! Сколько названий птиц знаете. А знаете названия птиц на чувашском языке?

-А как можно отличить птиц от других животных? (У птиц тело покрыто перьями. Они умеют летать. У них есть крылья.)

— А знаете ли вы, что много лет назад не было ручек, и люди писали гусиными перьями?

Здоровьесберегающая технология:

Физкультминутка

Пӗрре, иккӗ, виççӗ, тăваттă

Пирӗн пысăк пулмалла.

Пиллӗ, улттă, çиччӗ, саккăр

— Ребята, как вы думаете все ли птицы умеют летать? (Страус, пингвин. Дети рассказывают них).

— А почему их называют птицами, они же не умеют летать?

6. Проблемно-диалоговая технология

Домашние птицы.

— Ребята, у курицы тоже есть крылья. Как вы думаете, можно ли отнести курицу к птицам? (Можно).

— Ученые, в прочем, как и вы относят курицу к птицам. У курицы есть крылья. Но она плохо летает. Наличие крыльев и умение летать – не самый главный признак птиц? Тогда что? Скажите общий признак всех птиц. (Это перья).

Читайте также:  Сказки с хорошим рейтингом

— Каких животных мы будем называть птицами? (Тело которых покрыто перьями).

— А каких домашних птиц вы знаете? (Дети перечисляют. Про петуха рассказываю стих все вместе).

Автан тус, автан тус,

Мӗншӗн хытă кăшкăран?

Автан тус, автан тус,

V. Проблемное обучение

Подведение итогов.

Ребята, а зачем нам нужны птицы? Нужны ли они человеку? Что нас ожидало бы без птиц?

— Поэтому птиц надо беречь и помогать. С родителями для них зимой кормушки, весной скворечники делайте. И не забудьте положить корм для птиц. А что птицы едят? (Дети перечисляют).

VI . Проверка полученных новых знаний.

(Учитель раздает перфокарты с названиями птиц. Закрасьте кружочки: перелетных птиц – зеленым цветом, а зимующих – синим цветом).

VII . Рефлексия

— Сегодня на уроке я узнал…

— Понравился ли вам сегодняшний урок? (Ученики клеят нужные смайлики на доску).

Список литературы:

1. Абрамова Г. В. Методические указания к учебнику чувашского языка для 1 класса русской школы. – Чебоксары: Издательский центр Чувашского республиканского института образования, 2009.

2. Абрамова Г.В. Чǎваш чӗлхи. Учебник чувашского языка для 1 класса русской школы. Чебоксары: Чуваш.кн. изд-во, 2015.

3. Ши ш ова Н. И. Детям о птицах. Издате л ьство: Лерман, 2010.

Источник

Детские рассказы чувашского просветителя и педагога И.Я.Яковлева (на чувашском языке)

Страницы работы

Содержание работы

Сирĕн автан çапла-и?

Эпĕ пĕчĕкçĕ чухне пĕрре анне пуçланă чăлха çыхма тытăнтăм. Çыха пĕлмесĕр çиппине пĕтĕмпе чăлхăнтарса пĕтертĕм.

Анне çакна курчĕ те:

Манăн Михала ятлă юлташ вĕр çĕнĕ пушă яврĕ. Çав пушшипе куракана пĕрне çапатчĕ. Пĕрре çапла çисе ларакан йăмăкĕ патне пычĕ те пушшипе шарт! тутарчĕ пуçĕнчен. Йăмăкĕ йĕре пуçларĕ. Амăшĕ илтрĕ те чупса та кĕчĕ. Михаларан пушшине туртса илчĕ те хăйне çаптара пуçларĕ.

Çапа пĕлмен пушă хăйне çаврăнса тивнĕ тесе çавăнпа каланă пулĕ.

Пĕр çын хăйĕн айĕнчи лашине виçĕ кун шыранă тет. Пĕр яла пырса ыйтать тет:

— Лаша курмарăр-и? – тесе.

Тата тепĕр яла пырса ыйтать тет:

Çапла ялтан яла тек çÿрет тет. Çÿресен-çÿресен пĕр ăслăрах çынна тĕл пулчĕ тет те:

— Эсĕ ăçта та пулин ют лаша çÿренине курман-и? – тесе калать тет.

— Çук, курман. Хăçан çухалнă сан лашу? – тесе каларĕ тет.

Хайхи ут çинчен анса пăхрĕ тет те лашине:

Пирĕн Хураçка ятлă пысăк йытă пурччĕ. Эпĕ ăна хĕлле пĕчĕкдĕ çунана кÿлтĕм. Хам çуна çине лартам та:

Пĕр аслă кÿлĕре чăвашсем, вырăссем, мăкшăсем пулă сĕрее çÿpeççĕ тет.

Чăвашсем сĕрее кăлармассерен:

Мăкшăсем сĕрее кăлармассерен:

ÇУХАЛНĂ УКÇА ТУПĂННИ.

Пĕр çын пуçĕнчи çĕлĕкне аллипе ячĕ тытрĕ тет. Вара çавне пĕлчĕç тет вара.

Пĕр ачанăн кулачă çиесси пит килнĕ тет, ашшенĕ пасара каймассерен кулачă илсе кил тесе ярать тет.

Пĕре пасар кунĕ ашшĕ çакнă хутаçа çăкăр чиктерет тет те кăк кăклама ертсе каять тет. Ана çине çитсен:

Хай ача кăклать- кăклать тет те çăкăрне пырса пăхать тет – çăкăр кулачă пулман тет. Пăртак тăрсан татах пăхать тет, татах пулман тет.

Каçалла та суланса пырать тет, ĕнтĕ хырăмĕ темĕн пекех выçса кайрĕ тет çакăн – çăкăр çаплах кулачă пулман тет. Касать тет те çăкăра тăвăр сапса çиет тет – ай-ай тутланса кайнă тет çăкăр, кулачăран та тутлă тет.

Тепĕртакран ашшĕ пасартан таврăнчĕ тет.

— Çăкăр кулачă пулчĕ –и, ывалăм? – тесе ыйтать тет.

Пĕр карчăкăн ĕнепе качака таки пулнă. Ĕнепе качака таки кĕтĕве пĕрле çÿренĕ. Ĕни сунă чухне пĕртте тăп тăман. Пĕрре карчăк тăвар сапса çăкăр илсе тухнă та ĕнене йăпатса:

Карчăк ăна ал шăллипе хăмсарать. Качака таки шăпах тăрать, тапранмасть те. Вăл карчăк ĕнине тăп тăрсан çăкăр парăп тенине ман-ман.

Карчăк качака таки итлеменнине курать те ăна патак илсе çаптаркаласа ярать. Качака таки кайсан карчăк каллех ĕнине çăкăр парса йăпата пуçлать.

Хайхи аяккарах каять те чупса пырса тараст! тутарать карчăка. Карчăк сĕчĕ-мĕнĕпех пăлтăр-палтăр чикеленсе кайрĕ тет вара.

Туман тихан пилĕкне ан хуç теççĕ çав.

Икĕ çын пĕрлешсе ĕçе кайнă тет, ĕçлесе виçĕ тенкĕ укçа тупнă тет. Çав укçана уйăраймасăр тавлашса виçĕ кун ирттерчĕç тет. Алла тавлашса ирттериччен тата виçĕ кун ĕçленĕ пулсан миçешер тенкĕ тивĕччĕ вĕсене?

Ахаль тăриччен кĕрĕк аркине те пулин йăвала теççĕ.

Тилĕ иçĕм çырли пахчи патне пырса тăнă тет. Иçĕм çырли çупкăмĕсем пахчара ярăмăн-ярăмăн çакăнса тăраççĕ тет. Тилĕ икĕ уранăн та тăрса кармашса пăхать тет, сиксе те пăхать тет, çырлине ниепле ярса илеймест тет. Шалт супса пĕтрĕ тет те хайхи кайрĕ тет вара мăйне-куçне пăркаласа:

Виçĕ çын утта кайнă тет. Вĕсен лаши лачакана путса ларнă тет. Çыннисем пĕри Каринкке ятлă, тепри Емелкке ятлă, висççĕмĕшĕ Çаманкка ятлă пулнă тет. Çаманкка калать тет:

Читайте также:  Рассказ о бизнесе по обществознанию 7 класс

Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕрнĕ. Сармантей те йĕрет, сарă чăххи те какалать. Хапхи калать:

Анать вăкăр шыва куллен-кун.

— Хапха, эсĕ мĕншĕн уçăлса хупăнатăн? — тет.

— Манăн та мĕкĕрсе анас, — тет. Мĕкĕрсе анать шыв хĕррине. Шыв калать:

— Мĕншĕн, вăкар, мĕкĕретĕн?

— Мĕкĕрмесĕр, — тет. — Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕрнĕ. Сармантей те йĕрет, сарă чăххи те какалать, хапхи те уçăлса хупăнать.

Эпир ака-суха çинче тата кĕркунне те каçсеренех лашасемпе çаран çине выртма каяттăмăр.

Пирĕн выртма çаранĕ хамăр ялтан инçех мар, пĕр-икĕ çухрăмран та ытла пулмĕ. Вăл çаран икĕ ял хушшинче: пĕр вĕçĕнче пирĕн ял, тепĕр вĕçĕнче, пĕр-ик çухрăмра, урăх ял. Икĕ енче икĕ лутра сăрт. Варринче пĕчĕкçеççĕ çырма юхса выртать. Çырма тăрăх унта-кунта хура хăва тĕмĕсем ÿсеççĕ. Çав çарана эпе лашасемпе темиçе те кайнă. Каймассерен унта ачасем пĕр-пĕр вăйа туртса кăларатчĕç.

Пĕрре çапла эпĕ кĕркунне выртма кайрăм. Кĕрхи каç пит тĕттĕм те сулхăн пулать; çавăнпа çĕр каçиччен урасем шăнса кÿтсех каяççĕ. Ачасем пурте пĕр çĕре пухăнчĕç те:

Çапла шуйăхкаласа тăнă çĕре хамăр ял насусĕ киле пapать кĕмсĕртеттерсе. Ун хыççăнах тата хамăр ялтан та, тепĕр ялтан та çуран çынсем чупа-чупа çитрĕç. Насуспа килекенсем пирĕн пата пырса чарăнчĕç те ни вăрçаймаççĕ, ни ятлаймаççĕ пире. Хăранипе шап-шурă шурса кайнă хăйсем. Пĕççисене шарт! çапаççĕ.

— Эпир сирĕн ял çунать пулĕ тесе тата! – теççĕ пирĕн ялсем.

Лашисене кăшт кантарчĕç те кайрĕç вара килелле шалтăртаттарса.

Кĕркунне кăткăсен туллине нÿр çапнă. Вĕсем ăна типĕтме тытăнна. Пĕр выçă аптранă шăрчăк вĕсенчен çиме ыйтнă.

— Епле эсĕ çулла ху валли çиме хатĕрлеймерĕн? – тесе каларĕç тет кăткăсем кăна.

— Манăн та хумханас, — тет. Пĕр çĕнĕ çын шыв ăсма анать:

— Шыв, мĕншĕн хумханатăн? — тет.

— Хумханмасăр, — тет. — Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕрнĕ. Сармантей те йĕрет, сарă чăххи те какалать, хапхи те уçăлса хупăнать, вăкăрĕ те мĕкĕрет, тет.

— Манăн та пĕр витрине çапса çĕмĕрес, — тет. Çапса çĕмĕрет витрине. Киле таврăнать. Хунямăшĕ чуста çăрать.

— Кин, мĕншĕн хăрах витрепе анчах ăсса килтĕн? — тет.

— Ăсса килмесĕр, — тет. — Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕрнĕ. Сармантей те йĕрет, сарă чăххи те какалать, хапхи те уçăлса хупăнать тет, вăкăрĕ те мĕкĕрет, шыв та хумханать, тет.

— Манăн та чустана кăларса ывăтас, — тет. Кăларса ывăтать.

Ывалĕ кайнă вăрмана. Таврăнать вăрмантан. Ывăлĕ калать:

— Мĕншĕн яшка пĕçермерĕр? — тет. Амăшĕ калать:

— Сармантейĕн сарă чăххи сарă çăмарта тунă; ăна шăши пынă та хÿрипе çапса çĕмĕрнĕ. Сармантей те йĕрет, сарă чăххи те какалать, хапхи те уçăлса хупăнать тет, вăкăрĕ те мĕкĕрет, шыв та хумханать, çĕнĕ çын та хăрах витрине çапса çĕмĕрнĕ.

— Манăн та хăрах атта кăларса ывăтас, — тет. Кăларса ывăтать.

Кашкăр пĕр путек çырма хĕрринче шыв ĕçнине курнă. Çак путеке ун пит тытса çиесси килсе каинă. Кăна ку ăçтан та пулин айăпласшăн кăшкăрса пăрахса калать:

Кашкăр çапла шалт çилленсе çитнĕ те каланă:

Пирĕн атте пасара каймассерен пирĕн валли кулачă илсе таврăнатчĕ. Пĕрре çапла пасартан таврăнсассăн атте пурсăмăра та пĕрер татăк кулачă валеçсе пачĕ. Мана ыттисенчен сахал панă пек туйăнчĕ. Эпĕ кулача илмесĕр, йăлăнтарса, пĕр кĕтесе кайса лартăм.

Атте ман еннелле çаврăнса пăхрĕ те:

Эпĕ пĕр чĕнмесĕр ларатăп. Атте манă панă кулачă татăкне илчĕ те йăмăксене валеçсе пачĕ:

— Мейĕр, çийĕр Иван татăкне, вăл кĕтесре йăлăнтарса лартăр-ха! – терĕ.

Çын аллинчи кукăль пысăккăн курăнать тесе ахаль каламан çав ваттисем.

Яковлев И. Я. Ача-пăча калавĕсем / И. Я. Яковлев. – Шупашкар : Чăваш кĕнеке изд-ви, 2013.

Тĕттĕм пулчĕ. Тăманасем вăрманта варсем тăрăх çиме шырасa вĕçсе çуре пуçларĕç. Пĕр пысак карсак уçланка сиксе тухрĕ те ларса юсанкала пуçларĕ. Çамрăк тăмани калать:

— Мĕншĕн эсĕ çав мулкача тытмастăн?—тет.

— Пысак ытла, вай çитес çук: эсĕ ăна çаклатăн та, вăл сана чăтлаха сĕтĕрсе кĕрĕ,—тет.

Çамрăк тăмани калать:

— Ак эпĕ ăна хăрах урапа çаклатам та теприпе часрах йываçран ярса тытам,— тет.

Унччен те пулмасть, çамрăк тăмани карсак çине ярăнать анать. Хайхискер чăнах та хăрах урипе ăна çурăмĕнченярсаилет те, мĕнпур чĕрни кунăн ăшне кĕрсех каять, тепĕр урине часрах йывăçран çаклатса илме хатĕрлет. Мулкачи сĕтĕре пуçласанах, тăмана часрах тепĕр урипе йывăçран ярса тытатьте шухашлать: каяймăн ĕнтĕ, тет. Мулкачи карт туртăнать те тăманана çурать пăрахать. Вара тăманан хăрах пĕççи йывăç çине юлать, хăрах пĕççи мулкачă çурăмĕ çине каять.

Тепĕр çул çак мулкача кайакçă тытать, тет. Вара ун çурăмĕнчи ÿт илсе ларнă тăмана чĕрнисене курса: ку чĕрнесем кунта аçтан килсе ларнă-ши тесе шалт тĕленчĕ, тет.

Источник

Познавательное и интересное